0159(003) Jolanta Sosnowska & Friends - Antonio Caldara Violin Sonatas

• Jolanta Sosnowska – skrzypce barokowe
• Philipp Comploi – wiolonczela barokowa
• Erich Traxler – klawesyn
•  

• ​

Sonaty skrzypcowe Antonio Caldary należą do całkowicie zapomnianych utworów jednego z najbardziej utalentowanych włoskich kompozytorów okresu baroku. Osiem sonat – niedawno odkrytych przeze mnie w archiwach Austriackiej Biblioteki Narodowej [dalej: ABN] w Wiedniu –  stanowi komplet dzieł na skrzypce tego kompozytora. Utwory te charakteryzują się naturalną lekkością, a ich niezwykła śpiewność jest niemal identyczna z lirycznym idiomem kompozytorskim Caldary, znanym publiczności z jego mszy i oratoriów. Fantazja twórcy znajduje odzwierciedlenie w wirtuozerii partii skrzypiec i znakomicie prowadzonej polifonii. Skomplikowane losy Antonio Caldary, a także wędrówki jego skrzypcowych dzieł powielanych przez „kopistów”, nakazują pewną ostrożność w przypisywaniu mu części bądź nawet całości materiału muzycznego. Jednakże zastrzeżenie to może być z kolei poczytane jako zbyt daleko posuniętą ostrożność, choćby dlatego, że przypisanie tych utworów innym wykonawcom (Vivaldi, Corelli?) byłoby jeszcze mniej oczywiste. Sonaty skrzypcowe oraz te na skrzypce i wiolonczelę tylko dzięki swoistej opatrzności dotrwały do naszych czasów jako manuskrypty, tworzące obecnie zamknięty zbiór ABN w zakładce pod nazwą Estensische Musikalien. Te wysoce pasjonujące kwestie poddaje szczegołowej analizie znakomity muzykolog Herbert Seifert (fragment poniżej), ale należy pamiętać, że – aby nie rezonować świata złożonego z samych wątpliwości – musimy coś założyć. Na dzisiaj nie ma możliwości ani stuprocentowej weryfikacji ani też przede wszystkim falsyfikacji autorstwa Caldary. Niniejszy album to światowa premiera fonograficzna tego materiału. Nagranie zostało zrealizowane na instrumentach historycznych przez muzyków, których drogi artystyczne splatały się od dawna na polu wykonawstwa muzyki barokowej z austriackich archiwów. (Jolanta Sosnowska)

(...) Zbiór [Estensische Musikalien] przechodzący z rąk do rąk między rodami Mocenigo, Sanguinazzich, Obizzi i Habsburgów datowany jest na pierwszą połowę XVIII wieku, zawiera odpisy kompozycji, które powstały między 1680 a 1727 rokiem i pochodzą z Wenecji i okolic. Odpisy sonat skrzypcowych Antonio Caldary są dziełem dwóch kopistów: jeden z nich to muzyk amator Nicolò Sanguinazzi, który skopiował sonaty f-moll i F-dur, drugi to anonimowy kopista pozostałych sześciu sonat skrzypcowych. Różne są też formy zapisu sonat. Pojedyncze sonaty F-dur i f-moll są zanotowane jako partytura, z kolei sześć pozostałych sonat zapisanych jest w głosach. Partytury pojedynczych dwóch sonat nie zostały ocyfrowane, natomiast w głosie wiolonczeli sześciu sonat znajduje się bardzo szczegółowe cyfrowanie, wskazujące na obecność wykonawczą instrumentów o podstawie akordowej. Oba źródła różnią się także stylistycznie. Dwie pojedyncze sonaty są pięcioczęściowe i wzorują się na stworzonej przez Antonio Vivaldiego formie concerto z ritornelami osadzonymi w głównej tonacji, przeplatanymi wirtuozowskimi solowymi figuracjami skrzypiec. Charakteryzują się powtarzającymi się, krótkimi dźwiękami w linii basu (tzw. Trommelbass), co wyraźnie wybiega w epokę późniejszą. Natomiast pozostałych sześć (w większości trzyczęściowych) sonat zdecydowanie mieści się w konwencji wczesnych sonat skrzypcowych Vivaldiego (op. 2) i sonat Corellego. W pierwszych pięciu sonatach dominują dialogujące imitacje między skrzypcami a głosem wiolonczeli. Jednakże w ostatniej – szóstej sonacie – rola wiolonczeli to już tylko filar harmonii – basso continuo. Jedynie jej finał przypominający sonaty triowe Corellego zachwyca nieustannym ruchem w linii basu, na tle którego skrzypce budują nietypowy dysonansowy dwugłos w ligaturach.
Próbę datowania tych ośmiu obiektów ułatwia okres powstania kolekcji esteńskiej. W związku z faktem, iż zachowało sie tylko kilka utworów instrumentalnych Caldary, można odnieść wrażenie, że po przybyciu do Wiednia w roku 1716 nie komponował już więcej. Ze względu na wyraźnie odmienną stylistykę obu sonat można nawet przypuszczać, że są one dziełem młodszego kompozytora; ewentualna błędna atrybucja Caldary znalazłaby liczne paralele w zbiorze, zwłaszcza w odniesieniu do tak znanych kompozytorów jak Vivaldi. (Herbert Seifert)
Nagrano 30–31 lipca 2020 w Kościele Parafialnym Am Schüttel w Wiedniu (Austria).